Te veel prikkels zijn uitputtend voor je zenuwstelsel. Daar staat tegenover dat te weinig prikkels of beter gezegd te weinig juiste prikkels je levenslust ondermijnen. In deze blog belicht ik zowel het effect van overprikkeling als dat van onderprikkeling.

Stimulatie of prikkeling is alles wat het zenuwstelsel op gang brengt en alert maakt. Stimulatie komt niet alleen van buitenaf maar kan ook van binnenuit komen. Je hebt te maken met omgevingsstress en interne stress.

Wat ik hier bespreek, geldt natuurlijk niet exclusief voor hoogsensitieve personen. Ook voor niet-hoogsensitieve personen kan het herkennen van deze signalen nuttig zijn. Over- en onderprikkeling is voor niemand prettig, maar hoogsensitieve personen hebben er vaak wat eerder last van dan de meeste mensen. Vandaar dat ik in deze blog deze thema’s bespreek in het kader van hoogsensitiviteit.

Daarna geef ik een korte schets van de kenmerken en gedragspatronen die vaak worden geassocieerd met hoogsensitieve personen.

Overprikkeling

Overprikkeling treedt op wanneer je zintuigen of geest te veel prikkels moet verwerken, wat kan leiden tot mentale, emotionele en fysieke uitputting.

Zeven signalen die kunnen wijzen op overprikkeling:

• Je hebt moeite met concentreren. Het is lastig om je aandacht ergens bij te houden of taken af te maken.
• Je raakt sneller geïrriteerd of hebt plotselinge stemmingswisselingen zonder duidelijke reden.
• Je voelt je vermoeid of zelfs uitgeput, zelfs na voldoende slaap of rust.
• Je ervaart lichamelijke ongemakken zoals hoofdpijn, spierspanning of maagklachten.
• Je bent overgevoelig voor licht, geluid of andere zintuiglijke prikkels: normaliter draaglijke geluiden en drukte voelen ineens overweldigend aan.
• Je hebt moeite met inslapen, wordt vaak wakker of slaapt onrustig.
• Je hebt de neiging om je terug te trekken of sociale interacties en drukke omgevingen te vermijden.

Deze signalen kunnen variëren van persoon tot persoon, maar ze geven aan dat het belangrijk is om rust te nemen en de prikkels om je heen te verminderen. Het helpt om weer in balans te komen. Maar als je dit teveel moet doen, gaat dit ten koste van je sociale leven.

Overprikkeling kun je niet altijd voorkomen, maar je kunt het wel aanzienlijk verminderen door erop te anticiperen en de zelfbeschermende technieken te gebruiken die je kunt vinden in de verschillende boeken die ik schreef over hoogsensitiviteit: Hoogsensitiviteit als kracht, Versterk je uitstraling en Werkboek Hooggevoeligheid & Mindfulness.

Onderprikkeling

Onderprikkeling treedt op wanneer er te weinig stimulatie is voor je hersenen, wat kan leiden tot verveling, vermoeidheid en een gebrek aan motivatie. Het kan ontstaan als er te weinig uitdagingen zijn in je leven of als je niet genoeg activiteiten hebt die je interessant of boeiend vindt. Dit kan zowel mentaal als fysiek impact hebben.

Zeven signalen die kunnen wijzen op onderprikkeling:

• Je vindt je dagelijkse routines saai. Je hebt het gevoel dat wat je doet weinig zinvol is of je vindt het niet interessant of leerzaam. Je voelt je niet uitgedaagd.
• Je hebt moeite om jezelf te motiveren taken uit te voeren, zelfs als ze belangrijk of noodzakelijk zijn.
• Je voelt je vaak moe en lusteloos, ook al heb je voldoende geslapen en geen fysieke inspanningen gedaan.
• Je zoekt constant naar manieren om jezelf te vermaken, zoals doelloos scrollen op je telefoon, overmatig snacken, overmatig met andermans problemen bezig zijn of tv-kijken zonder echt geïnteresseerd te zijn.
• Je voelt je fysiek of mentaal onrustig, alsof je iets wilt doen maar niet weet wat.
• Je hebt een neerslachtig gevoel of ervaart een gebrek aan voldoening of zin in wat je doet.
• Gebrek aan focus, je hebt moeite met keuzes maken en te vaak kun je al multitaskend je taken niet afronden.

Deze signalen kunnen aangeven dat je geestelijk niet genoeg wordt gestimuleerd, wat kan leiden tot een algemene staat van ontevredenheid of lusteloosheid. Het is belangrijk om nieuwe interesses of uitdagingen te vinden die je kwaliteiten stimuleren en je dagelijkse leven verrijken. Denk eraan dat dit heel persoonlijk is! Het gaat om prikkels die speciaal voor jou van betekenis zijn, die jou doen opleven.

Vraag: Welke wensen en behoeften komen te weinig aan bod in mijn leven? Wat zou mij het gevoel geven dat ik zinvol bezig ben?

Hoogsensitieve eigenschappen

Hoogsensitieve eigenschappen zijn niet altijd even duidelijk en kunnen variëren van persoon tot persoon, maar over het algemeen omvatten ze:

Hoogsensitieve mensen:

• Zijn gevoeliger dan anderen voor prikkels uit hun omgeving zoals geluiden, geuren, visuele indrukken en emotionele signalen.
• Ervaren hun gevoelens intenser. Ze kunnen zich diep betrokken voelen bij anderen en zijn empathisch.
• Raken gemakkelijk overprikkeld door te veel externe stimuli; ze hebben daarom vaker dan de meeste mensen behoefte aan rust en hersteltijd. In mijn praktijk heb ik echter ook regelmatig te maken met hoogsensitieve mensen die ondanks de overvloed aan alle dagelijkse prikkels, toch last hebben van onderprikkeling. Ze ervaren een tekort omdat niet voldoende wordt voldaan aan hun behoefte aan uitdagingen en het gevoel betekenisvol bezig te zijn.
• Hebben de neiging diep na te denken over situaties en gebeurtenissen. Ze zijn vaak creatief en intuïtief, waardoor extra aandacht voor verdere ontwikkeling van hun intuïtie hen in korte tijd veel kan opleveren.
• Merken vaak subtiele veranderingen in hun omgeving op en kunnen snel veranderingen in de stemming of energie van anderen oppikken.
• Stellen zichzelf vaak hoge normen en kunnen perfectionistisch zijn in hun streven naar kwaliteit, wat op zich waardevol is omdat het leidt tot zorgvuldigheid en aandacht voor details. Echter, perfectionisme kan vermoeiend en stressvol zijn, omdat de lat vaak te hoog ligt en zo het gevoel kan blijven bestaan dat het nooit goed genoeg is.
• Hebben vaak diepe, betekenisvolle relaties en hechten veel waarde aan authentieke verbindingen.

Het vermogen om hoogsensitieve eigenschappen te herkennen is belangrijk omdat het kan helpen bij het begrijpen van jezelf of anderen. Onthoud: hoogsensitiviteit is geen stoornis, maar een persoonlijkheidskenmerk dat unieke krachten en uitdagingen met zich meebrengt.

Voor een uitgebreide lijst van kenmerken zie Hoogsensitiviteit als kracht of Werkboek Hooggevoeligheid & Mindfulness.

‘Hoogsensitiviteit als kracht’ is in een geactualiseerde versie nu ook als e-boek (€9,95) verkrijgbaar.